Μέσα Ιουνίου. Πειραιάς. Μεσημέρι με ζέστη. Στον τελευταίο όροφο
του κτιρίου η σημαία της Ηπειρωτικής, με το χρυσό βυζαντινό σταυρό μέσα
στο μπλε φόντο κυματίζει από έναν ήπιο ανατολικό άνεμο. Στο εσωτερικό ο
Ανδρέας Ποταμιάνος με τη συνηθισμένη στολή εργασίας του, γκρί πανταλόνι,
λευκό υποκάμισο και σε κάποια καρέκλα αφημένο το μπλε σακάκι. Τηλέφωνα,
χαρτομάνι, συνεννοήσεις, συναντήσεις, η σχετική ένταση, όλα όσα
χαρακτηρίζουν τη ζωή ενός επιχειρηματία.
Πάνε 30 χρόνια που γνωριστήκαμε, κι αυτή η σχέση είχε, έχει κάτι
ξεχωριστό. Δεν θυμάμαι ποτέ να συζητήσαμε κάτι δυσάρεστο που να μας
αφορά. Ποτέ δεν αναφερθήκαμε στις σημαίες (μας) που υπεστάλησαν, όπως
επίσης ποτέ δεν κάναμε «δουλειές». Ως εκ τούτων η σχέση ήταν καθαρά
φιλική.
Στο ίδιο πνεύμα κύλησε και η συζήτηση που
ακολουθεί. Ο λόγος του αιφνιδιάζει, κυρίως διότι περίμενες να ακούσεις,
λόγω κοινωνικής θέσης αλλά και ηλικίας διαφορετικά πράγματα. Έτσι πιο
συντηρητικά, πιο συντεταγμένα. Ως εκ τούτου, ότι ακούγεται είναι
ενδιαφέρον.
Ξεκινάμε με τι άλλο; Τουρισμό!
- Έχουμε
λόγο να συμμεριζόμαστε τις πρωθυπουργικές αισιοδοξίες για το πλήθος των
τουριστών που θα ξεπεράσουν τα 20 εκατομμύρια φέτος σύμφωνα με τις
εξαγγελίες;
- Το
πλήθος είναι σημαντικό. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το τι
εισπράττουμε. Συνεπώς πρέπει να εστιάσουμε στην ποιότητα, στις υπηρεσίες
που παρέχουμε και στο να ορίσουμε το στόχο μας. Τι εννοώ; Παλιότερα
έρχονταν στην Ελλάδα καθημερινώς 2.500 Αμερικανοί τουρίστες αεροπορικώς
και δαπανούσαν πολλές μέρες σε κρουαζιέρες στα Ελληνικά νησιά. Στις
μέρες μας έρχονται κάποιοι Αμερικανοί μέσω Ευρώπης ή Τουρκίας, αλλά
αφενός μεν είναι πολύ λιγότεροι αφετέρου είναι περαστικοί, κάθονται
ελάχιστα. Βεβαίως αυτό προκειμένου να επιτευχθεί είναι πολύπλοκο. Πρέπει
να πεισθούν οι αεροπορικές εταιρείες να έχουν κατευθείαν ανταποκρίσεις,
πρέπει να υπάρχουν πλοία με Ελληνική σημαία, να επιχειρούν στις
Ελληνικές θάλασσες, πρέπει τα πλοία αυτά να επισκευάζονται σε
Ελληνική ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Πρέπει με λίγα λόγια, τα χρήματα από
όλο αυτό τον κύκλο εργασίας να παραμένουν στην Ελλάδα. Έχουμε λοιπόν το
θέμα του Περάματος που για διάφορους λόγους έχει νεκρωθεί, δεν έχουμε
εθνικό αερομεταφορέα, έχουμε ένα καλό μεν αλλά πανάκριβο αεροδρόμιο, σε
αντίθεση με την Τουρκία που έχει μια καταπληκτική αεροπορική εταιρεία
και οικοδομεί νέα, καλά αεροδρόμια. Έχουμε βεβαίως πληθώρα πτήσεων charters κατευθείαν
στα νησιά, αλλά αυτός είναι φτηνός τουρισμός, δεν αφήνει κάτι ιδιαίτερο
στον τόπο. Υπάρχει τέλος και μια έλλειψη καλών, ποιοτικών ξενοδοχειακών
μονάδων στο κέντρο που θα προσελκύσουν υψηλά εισοδήματα.
- Ο
τόπος μας με όλη αυτή την ιδιαιτερότητα που τον διακρίνει, δείχνει να
είναι ασύμβατος με τη λογική των μεγάλων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων.
Μήπως θα ήταν σωστό να κρατηθεί ένα πιο Ελληνικό μέτρο.
- Απολύτως.
Υπάρχουν περιοχές όμως μπορούν να δεχθούν μεγάλες ξενοδοχειακές
μονάδες. Όπως η Χαλκιδική ή η Κρήτη. Εκεί υπάρχουν οι συνθήκες ή ο
χώρος. Αλλά σε άλλες περιοχές τα ξενοδοχεία πρέπει να ταιριάζουν
απαραίτητα στο περιβάλλον και να έχουν την ανάλογη υψηλή ποιότητα.
- Πάμε και στο πλήθος των τουριστών. Υπάρχουν εποχές που η ιδιαίτερα πυκνή παρουσία επισκεπτών ακυρώνει κάθε τι ξεχωριστό.
- Πολύ
σωστά. Πρέπει να προσέξουμε πόσους τουρίστες μπορεί να απορροφήσει σε
μονάδα χρόνου μια περιοχή. Κλασσικό παράδειγμα είναι η Σαντορίνη. Δεν
είναι δυνατόν να καταφθάνουν κάθε μέρα 6 ή 8 κρουαζιερόπλοια και να
υπάρχουν σχεδόν τις ίδιες ώρες, ταυτόχρονα 10.000 κόσμο και να
συνωστίζονται στα σοκάκια. Δεν καταλαβαίνουν τίποτα από Ελλάδα. Παίρνουν
μια σειρά από φωτογραφίες, λένε ότι πήγαν στην Ελλάδα αλλά δεν είδαν
κάτι από αυτήν. Ούτε φιλοξενία, ούτε κουζίνα, ούτε τοπικό χρώμα και για
να έρθουμε και στο προκείμενο, δεν άφησαν και χρήματα. Υπάρχει και η
πολιτική των εταιρειών να κρατούν τους επιβάτες όσο γίνεται περισσότερο
στο πλοίο για προφανείς, οικονομικούς λόγους. Ήταν μια ριζική διαφωνία
μου αυτή, όταν κάναμε συνεργασίες με αλλοδαπές εταιρείες. Σε κάθε
περίπτωση το θέμα το αισθητικό είναι το σημαντικότερο. Να μην χάσει
δηλαδή η Ελλάδα τον χαρακτήρα της, να μην γίνει σαν όλες τις άλλες
τουριστικές χώρες.
- Οφείλουμε να ανησυχούμε ότι σε κάποιο βαθμό αυτό ήδη συμβαίνει;
- Υπάρχουν
αρκετά νησιά που κρατούν ακόμα. Η Υδρα, η Πάτμος, η Σκόπελος και αρκετά
άλλα. Ατυχώς αυτό δεν συμβαίνει παντού. Σε αυτό το σημείο η οικονομική
ύφεση λειτούργησε θετικά καθώς επιβράδυνε σημαντικά το ρυθμό αλλοίωσης.
Αντιλαμβάνομαι βέβαια και την αγωνία των ντόπιων να επιζήσουν με τρεις
μόνον μήνες δραστηριότητας. Πλην όμως και εδώ μπορεί να υπάρξει λύση,
διότι η τουριστική περίοδος μπορεί να επεκταθεί με προγραμματισμένες και
στοχευμένες κινήσεις σε άλλο κοινό. Εξαρτάται πάντα το επίπεδο
υπηρεσιών και στο που, πως απευθύνεσαι. Να μην λησμονούμε και το
θρησκευτικό τουρισμό, όπου συναντούμε και την αναπτυσσόμενη αγορά της
ομόθρησκης Ρωσίας.
- Λίγα λόγια για τη σύγκριση του τουρίστα της δεκαετία του '70 με τον σημερινό.
- Κατ'
ουσίαν δεν υπάρχει σύγκριση. Τόσο στο προφίλ του επισκέπτη όσο και στο
οικονομικό κομμάτι. Σήμερα εισπράττουμε πολύ λιγότερους ναύλους από ότι
προ 15ετίας παρά το γεγονός ότι όλα έχουν ακριβύνει. Είναι και οι
διάφορες οικονομικές συγκυρίες αλλά κυρίως είναι η αβουλία των
κυβερνήσεων, η αδυναμία τους να πάρουν μια σωστή απόφαση και η επιθυμία
τους να μεταφέρουν το πρόβλημα στην επόμενη κυβέρνηση. Είναι απαράδεκτο
αν μην υπάρχει κρουαζιερόπλοιο με ελληνική σημαία και ότι συμβαίνει με
το Ν.Α.Τ. Έχει χάσει τεράστια έσοδα από την υποστολή της ελληνικής
σημαίας από τα ελληνικά κρουαζιερόπλοια, που απασχολούσαν χιλιάδες
ναυτικούς. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της αδιαφορίας των ελληνικών
κυβερνήσεων στην περίοδο 1999 -2000 που δεν αντελήφθησαντην σημασία της
ελληνικής επιβατικής ναυτιλίας για την οικονομία της χώρας και την
παρουσία της στο Αιγαίο.
- Αν αύριο το πρωί είχε την απόλυτη εξουσία τι θα έπραττες σε τουριστικό επίπεδο;
- Κατ'
αρχήν νόμο που θα εφαρμόζεται, ο οποίος θα προστάτευε τα νησιά από
πολεοδομικές και άλλες παρεμβάσεις. Ακολούθως να αναβαθμίσουμε την
ποιότητα των υπηρεσιών. Στη συνέχεια οτιδήποτε απαιτείται ώστε να γίνει
αντιληπτό ότι είναι ιδεώδης τόπος, αλλά και νομική, φορολογική
σταθερότητα να προσκαλέσεις σοβαρούς επενδυτές, χωρίς να ήμαστε
ενδοτικοί.
- Θα μπορούσε η Ελλάδα να είχε αποφύγει το Μνημόνιο;
- Δεν
έχω ακριβή στοιχεία, δεν έχω διαπραγματευθεί, αλλά εκτιμώ ότι ήταν
φανερό εδώ και πολλά χρόνια η προβληματική πορεία του υπέρογκου
δανεισμού, όπως επίσης ότι κανείς δεν επισήμανε ότι μας δανείζουν δεν
μας χαρίζουν. Είναι επίσης γεγονός ότι οι ξένοι έχουν επωφεληθεί πάρα
πολύ από από αυτή την κατάσταση, όπως ότι θα έπρεπε να αντιδράσουμε πολύ
πιο δυναμικά. Θα έπρεπε να βρεθεί άλλος τρόπος, διότι έτσι όπως γίνεται
καταστρέφεται και ξεπουλιέται η χώρα. Κι αυτό είναι το χειρότερο.
Βλέπουμε τώρα λιμάνια, υποδομές παραχωρούνται αναγκαστικά σε ξένους.
Διότι ο πλούτος της Ελλάδας ποιος είναι; Η μοναδικότητά της. Δεν
υπάρχουν άλλες περιοχές σαν τον τόπο μας για νησιωτικό τουρισμό. Αντε να
βάλουμε και την Καραϊβική και αυτό το ξέρουν βέβαια και οι ξένες
εταιρείες και ενδιαφέρονται να διέρχονται από τον ελληνικό χώρο χωρίς
όμως και να τον καθιστούν home port. Και
το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι: Ποια Ελλάδα; Εκείνη που θα ανήκει
στους Έλληνες ή εκείνη που θα ανήκει στους ξένους. Τα νησιά μας θα
υπάρχουν. Το θέμα είναι σε ποιον θα ανήκουν.
- Σε όλο αυτό το περίπλοκο θέμα κατά πόσο ευθύνεται ο μέσος πολίτης.
- Ο πολίτης εμπιστεύθηκε τους πολιτικούς. Ο πολίτης δεν έχει ευθύνη.
- Η θέση της Ε.Ε;
- Σαφώς
άδικη πολιτική. Λάθος το Μάαστριχτ, λάθος το ενιαίο νόμισμα. Με την
πολιτική που ακολουθείται καταστρέφεται όλη η οικονομία της Ελλάδας. Αν
δεν υπάρξουν κίνητρα, νομική σταθερότητα και εμπιστοσύνη δεν θα αλλάξει
κάτι.
- Στις πολλές επαφές που είχες, έχεις με πολιτικούς τόσους γενεών που έχεις γνωρίσει, τους έχεις μεταφέρει αυτές τις απόψεις σου;
- Βεβαίως και συμφωνούν αλλά δεν ξέρω τι πιέσεις δέχονται.
- Πιστεύεις ότι υπάρχει μια παρακμιακή πορεία των Ελλήνων πολιτικών σε σύγκριση με τους πολιτικούς του παρελθόντος;
- Αλλάζουν
οι εποχές, αλλάζει και η χώρα, αλλά νομίζω ότι το επίπεδο των πολιτικών
τους παρελθόντος ήταν ανώτερο. Ευθύνονται πολλά για αυτό. Είναι και
θέμα πειθαρχίας, εκπαίδευσης.
- Να μιλήσουμε για τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004 ; Λάθος ή σωστό που τους αναλάβαμε;
- Εγώ
ήμουν πάντα υπέρ της ανάθεσης. Ότι έπρεπε δηλαδή κάποτε να οργανωθούν
εδώ και πράγματι οργανώσαμε εξαιρετικούς σε κάθε επίπεδο αγώνες, δείξαμε
τον καλύτερο εαυτό μας. Επίσης μας οδήγησαν σχεδόν αναγκαστικά σε μια
σειρά από έργα που ίσως δεν γίνονταν ποτέ. Τώρα το τι ακριβώς έγινε στο
οικονομικό κομμάτι, τι υπερτιμολογήσεις, τι έξοδα που δεν θα έπρεπε να
είχαν γίνει δεν μπορώ να το αποτιμήσω. Ασφαλώς και έγιναν λάθη σε αυτό
το σημείο, όπως και ότι υπάρχουν σήμερα πολλά κτίρια τα οποία δεν είναι
αξιοποιήσιμα.
- Στηρίζεις την ιδέα της πίστας F1 στην Δραπετσώνα. Θα μου επιτρέψεις την άποψη ότι είναι κάπως ουτοπική, έτσι για να το εκφράσω διακριτικά.
- Είναι
αλήθεια ότι είναι μεγαλεπήβολο σχέδιο. Αν δεν έχει η κυβέρνηση τη
βούληση να το πάρει σοβαρά δεν μπορεί να προχωρήσει. Είναι τόσο μεγάλο
που ξεφεύγει από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Είναι σχεδόν όπως και οι
Ολυμπιακοί αγώνες. Έτσι όπως το βλέπω, νομίζω ότι ξεφεύγει από τις
δυνατότητες της παρούσης γενεάς.
- Πάμε στον Πειραιά, στο λιμάνι.
- Είμαι
σφόδρα αντίθετος στην πώληση του λιμανιού. Έχω μιλήσει με ξένες
εταιρείες. Είναι διατεθειμένοι τόσο να εγγυηθούν για κάποια χρόνια
προσεγγίσεις, όσο και να καταβάλουν μισθώματα για χώρους και
εγκαταστάσεις μου θα μισθώσουν. Δεν πρέπει να το πουλήσουμε. Και αυτό
που λέω εγώ το καταλαβαίνουν και άλλοι. Ο Ο.Λ.Π. το καταλαβαίνει, ο
Δήμαρχος το καταλαβαίνει. Είναι και θέματα νομικά. Αν μπορείς να το
πουλήσεις. Αν τελικά πουλήσεις τα νησιά, τα λιμάνια, τα νερά, τι θα
περισσέψει; Δεν θα υπάρχει η Ελλάδα με τη μορφή που τη γνωρίσαμε.
- Παγκοσμιοποίηση, Ενωμένη Ευρώπη. Η γνώμη σου;
- Το
πείραμα απέτυχε. Ο σκοπός ήταν να ζούσε καλύτερα ο κόσμος. Να ήταν οι
πολίτες ευτυχισμένοι. Εγώ δεν το βλέπω αυτό. Αν πρέπει να το χρεώσω
κάπου, θα το χρέωνα στους πολιτικούς που δείχνουν να είναι εκτός
πραγματικότητας.
- Ας
τελειώσουμε με κάτι από το παρελθόν. Είναι αληθές ότι με τα δικά σας
πλοία κατέβηκε η ελληνική μεραρχία στην Κύπρο το θέρος του '64 και
μάλιστα υπό κάλυψη.
- Ναι
είναι ακριβές. Κατόπιν προτροπής του τότε πρωθυπουργού αειμνήστου
Γεωργίου Παπανδρέου. Είχαμε πάρει την απόφαση με τον πατέρα μου και τον
αδελφό μου Γιώργο. Στην αρχή οι στρατιώτες ήταν με πολιτικά. Το είδαμε
σαν υποχρέωση. Όταν μάλιστα επέστρεψε η Μεραρχία αρνηθήκαμε να
μεταφέρουμε έστω και ένα φαντάρο και οποιοδήποτε στρατιωτικό υλικό.
Θεωρήσαμε ότι ήταν ένα μεγάλο σφάλμα, μετά από τόσες θυσίες να
επιστρέψει η μεραρχία, η οποία διασφάλιζε την ανεξαρτησία της Κύπρου.
μια άποψη η οποία δυστυχώς επαληθεύτηκε το καλοκαίρι του '74.
Κάπου εδώ τέλειωσε το μαγνητοφωνημένο
κομμάτι της κουβέντας, η συνάντηση ολοκληρώθηκε με ανάλαφρη, καλοκαιρινή
συζήτηση. Μέσα Ιουνίου. Πειραιάς. Μεσημέρι με ζέστη. Σχεδόν έναν αιώνα
μετά τη Χαμοζωή του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, μπορεί να έχει εξαφανισθεί η
ένδεια που περιγράφει «…η στεναχώρια και η φτώχεια μας παίδευαν ασώπαστες.», αλλά
οδηγούμαστε στο απαισιόδοξο συμπέρασμα πως το λιμάνι, όπως και όλος ο
τόπος, μάλλον έχει χάσει περισσότερα απ' ότι έχει κερδίσει. Αυτό το
σύνθετο της Ε.Ε. της παγκοσμιοποίησης και της συντεταγμένης χρεοκοπίας
που βιώνουμε δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
Το κοντινό μέλλον θα μας δείξει αν δικαίως ανησυχούμε.
