Της Λένας Κισσάβου
Φωτ. Λεων. Τζέκας
...Οργασμός αρχαιολογικών εργασιών, παρατηρείται στο αρχαίο κάστρο της Μελιβοίας, αυτήν την περίοδο. Το μνημείο φαίνεται ότι θα είναι από τα ελάχιστα στη χώρα, με τη μεγαλύτερη ταχύτητα εργασιών ανάδειξής του, αφού από την πρώτη αποκάλυψή του μέχρι σήμερα, το έργο που έχει επιτελεσθεί σε αυτό, εντυπωσιάζει.
Μια ολόκληρη πόλη έχει αναδειχθεί μέσα από τα τείχη του και κάθε χρόνο η εικόνα των ανασκαφών δείχνει σημαντικές διαφορές εξέλιξης.
Φέτος ειδικά το καλοκαίρι, αυτές τις μέρες, στο κάστρο εργάζονται καθημερινά 35 άτομα, εκ των οποίων οι δεκαπέντε εθελοντές φοιτητές.
Μέχρι και πριν μια εβδομάδα, στον ίδιο χώρο εργάζονταν επίσης άλλοι δεκαπέντε φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος, με υπεύθυνο καθηγητή τον λέκτορα Αρχαιολογίας κ. Γιάννη Βαραλή, οι οποίοι ολοκλήρωσαν την ανασκαφή στην εκκλησία του κάστρου.
Σήμερα σε διαφορετικά σημεία του αρχαιολογικού χώρου, εργάζονται κατά ομάδες οι εξής: δέκα εργάτες που έχουν προσληφθεί από πέρυσι, μέσω προγράμματος ΕΣΠΑ (η σύμβασή τους λήγει τέλη Αυγούστου), οκτώ εργάτες που έχουν προσληφθεί επτάμηνο, για ειδικευμένη παροχή υπηρεσιών πολιτιστικού αντικειμένου, μέσω προγράμματος που υλοποιεί το Κοινωφελές Ίδρυμα Περσεύς Αθηναίος, στο πλαίσιο της πράξης «Δημιουργία θέσεων απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο μέσω προγραμμάτων Κοινωφελούς χαρακτήρα στην 7η Εφορεία Βυζαντινών Αχραιοτήτων, στον τομέα του Πολιτισμού στην Περιφέρεια Θεσσαλίας», στο Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» και δεκαπέντε εθελοντές φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε μια αποστολή γνωριμίας, με υπεύθυνο καθηγητή τους τον κ. Πασχάλη Ανδρούδη.
Ο χρόνος εργασίας των φοιτητών στον χώρο, είναι δύο εβδομάδες και φιλοξενούνται σε ξενώνα που έχει δημιουργήσει ο Δήμος Αγιάς, για τέτοιου είδους αρχαιολογικές αποστολές.
Να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που γίνεται πραγματικότητα μια τέτοια συνεργασία μεταξύ 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με την προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας, αρχαιολόγο κ. Σταρούλα Σδρόλια, οι εργασίες που εξελίσσονται αυτήν την περίοδο στο Κάστρο Μελιβοίας, αφορούν στη στερέωση και ανάδειξη του τείχους και χρηματοδοτούνται μέσω προγράμματος του ΕΣΠΑ.
Ανεμένεται να ολοκληρωθούν τέλη Αυγούστου και το κάστρο θα είναι επισκέψιμο, αφού ήδη κατασκευάζονται διάδρομοι πρόσβασης και περιήγηση των επισκεπτών στους χώρους του.
Όπως αναφέρει η κ. Σδρόλια, εν συνεχεία, θα προσπαθήσουν να εντάξουν σε ανάλογο πρόγραμμα νέο έργο αρχαιολογικής σκαπάνης στο κάστρο και συγκεκριμένα η πρόταση αφορά σε επέκταση των εργασιών στη Βόρεια και Δυτική πλευρά του τείχους. Υπάρχει ήδη εγκεκριμένη μελέτη γι’ αυτό, από το Υπουργείο Πολιτισμού.
ΤΙ ΑΠΟΚΑΛΥΦΘΗΚΕ
ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Οικήματα, αποθήκες προϊόντων, δεξαμενές και δίκτυο ύδρευσης καθώς και μια σειρά κινητών ευρημάτων αποκαλύφθηκαν, στο πλαίσιο των ανασκαφικών ερευνών.
Εργασίες που έχουν γίνει ή συνεχίζονται, είναι στερέωση τείχους, καθαρισμός ζώνης πέντε μέτρων εσωτερικά και εξωτερικά του κάστρου στην Ανατολική και νότια πλευρά του, στερέωση των τειχών και διαμόρφωση διαδρόμου περιπάτου για επισκέπτες.
Απ’ τις ανασκαφές προέκυψαν συμπεράσματα για την ιστορία του, μεταξύ των οποίων, όπως μας είπε η κ. Σδόλια, είναι και τα ακόλουθα:
«Η ακμή του οικισμού στο κάστρο Μελίβοιας, τοποθετείται στον 6ο αιώνα, και ειδικότερα την περίοδο του Ιουστινιανού, απ’ όπου προέρχονται και τα περισσότερα εκ των κινητών ευρημάτων που βρέθηκαν στο κάστρο (κεραμικά, νομίσματα, αγγεία, πιθάρια κ.ά.).
Οι κάτοικοι του κάστρου το εγκατέλειψαν σταδιακά, τέλη του 6ου αιώνα, λόγω των επιθέσεων των πειρατών από θαλάσσης και μεταφέρθηκαν κάνοντας νέους οικισμούς σε περιοχές πιο ψηλά στον Κίσσαβο (καθώς βρέθηκαν βυζαντινοί οικισμοί σε απομονωμένα μέρη και αρκετά απομακρυσμένα από το κάστρο).
Πήραν μαζί τους ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν και άφησαν πίσω τους μόνο τα βαριά αντικείμενα, όπως τα μεγάλα πιθάρια που έχουν μείνει ακόμη στις αποθήκες του οικισμού, όπου φύλαγαν την αγροτική παραγωγή τους, λάδι και κρασί.
Διαπιστώνεται ότι είχαν εμπορικές συναλλαγές με άλλους τόπους, εξήγαγαν τα αγροτικά προϊόντα τους, λάδι και κρασί και η παραγωγή τους δεν περιοριζόταν και μόνο για τις ανάγκες του οικισμού στο κάστρο.
Μετά την εγκατάλειψή του, οι κάτοικοι της γύρω περιοχής χρησιμοποιούσαν το ναό του κάστρου για τις θρησκευτικές λειτουργίες του για πολλά χρόνια μετά, ακόμη κι αν αυτό ήταν έρημο.
Η θέση του κάστρου δεν είναι τυχαία, καθώς είχε οπτική επαφή με όλη την έκταση του κόλπου της Μελίβοιας, μέχρι και με το βορειότερο ακρωτήρι του Πηλίου, το Πουρί. Επίσης ήταν χτισμένο στη συμβολή δύο ρεμάτων, όπου υπήρχαν απότομοι γκρεμοί, κι αυτό για προστασία του οικισμού, από επιθέσεις.
Το κάστρο είχε οπτική επαφή και με τα άλλα δύο κάστρα της ευρύτερης περιοχής, αυτό της Σκήτης (νότια) και της Βίγλας (βόρεια), με σκοπό να προειδοποιεί το ένα το άλλο για πιθανούς κινδύνους, στέλνοντας σήματα καπνού. Αποδεικνύεται ότι υπήρχε ένα δίκτυο κάστρων που τα ίδρυσε ο Ιουστινιανός».
Ο ναός του, εντοπίσθηκε πριν τρία χρόνια και οι εργασίες άρχισαν τον Ιούλιο του 2011. Πρόκειται για μια τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική εκκλησία, που χρονολογείται στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. κατά την περίοδο της εικονομαχίας, που φέρει στα ανατολικά μεγάλη ημικυκλική αψίδα ιερού.
